Dit artikel verscheen in tijdschrift de Kaarsvlam van de Mellie Uyldert Stichting onder redactie van Satyamo Uyldert (januari 2020)
Wanneer het landschap dor en saai is, dan doen de groenblijvende bomen en heesters hun doortastende werk. Ze geven het kale landschap hier en daar een groen accent waar andere bloeiers en romantische planten hun blad en sierlijkheid verloren hebben. Jeneverbes is zo’n groenblijver, al stort de hele wereld in, dan blijft de jeneverbes-struik staan. Men zou het ook een boom kunnen noemen, want ze kunnen wel meters hoog worden. Met zijn stekelige naalden, serieuze uiterlijk en donkere bessen geeft de struik misschien niet echt een gezellig beeld, maar dat is dan ook niet zijn functie. Dit is de doorzetter, de saaie, taaie rakker wiens bessen, naalden en hout ons weer zoveel te bieden hebben. Vooral in de koude winter biedt jeneverbes ons warmte, uithoudingsvermogen en zuivering.
Naamgeving & groei
Jeneverbes wordt ook wel “de cipres van het Noorden” genoemd en is de meest voorkomende naaldboom op aarde. Helaas niet zoveel in Nederland, we zien hem hier weinig en wel zó weinig dat hij op de lijst van beschermde planten staat. De beste kans om hem te zien is in de duinen, op arme zandgrond of heidegebied. Op de Veluwe komen ze nog wel voor. Jeneverbes is een conifeer uit de cipres-familie. De vorm van de boom kan nogal grillig zijn.
Juniperus is een Latijns woord dat is afgeleid van juvis (jongere) en parere (verschijnen) Dit verwijst naar het feit dat de nieuwe bessen al verschijnen als de oude bessen nog niet zijn afgevallen. Communis betekent “gewoon”. Juniperus kan ook afstammen van het Keltische woord jeneprus, dat ‘stekelig’ zou betekenen, het zou verwijzen naar de naalden.
Jeneverbessen kent men voornamelijk van culinair gebruik, en ze worden gebruikt om het oerhollandse drankje jenever te stoken. De Hollandse jenever is tevens de grondlegger voor de Engelse “gin”.
De jeneverbes heeft mannelijke en vrouwelijke bomen. In mei bloeien de bomen, dan laten de mannelijke bomen hun wolken stuifmeel los zodat de vrouwelijke worden bevrucht. Na de bloei met onopvallende groene/gele bloemetjes vormen zich de groene bessen, die pas het volgende jaar rijp zijn en dan inmiddels zwart gekleurd zijn.
Belangrijkste werking
Vocht afdrijven en ontgiften is de basis van jeneverbes. Verder nog: verwarmend, ontsmettend, bloedzuiverend, slijmafvoerend, krampstillend, vruchtafdrijvend (abortivum!)
Waarschuwing: Niet inwendig gebruiken bij: zwangerschap/borstvoeding, het stimuleert de menstruatie en drijft de vrucht af…Niet bij hevige menstruaties, niet bij zeer gevoelige slijmvliezen. Niet bij ernstige nierziekten en nierontsteking. Kinderen kunnen beter geen rauwe bessen eten.
Toepassing:
Urinewegen: bij oedeem, vocht vasthouden, blaasontsteking
Reumatische aandoeningen: jicht, artritis en reumatische pijn
Luchtwegen:bij verkoudheid, bronchitis en hoest
Spijsvertering:bevordert de spijsvertering, helpt bij maagkramp, helpt bij oprispingen en winderigheid.
Huid: bij cellulitis kan jeneverbes massage-olie helpen de onderhuidse vergiften af te voeren
Bloedsomloop: stimuleert de doorbloeding. Bij koude ledematen of een niet doorkomende menstruatie.
Recepten:
‘Lotion’ van de etherische olie bij acne en jeugdpuistjes: Doe maximaal twee druppels etherische olie in een glas gekookt water. Etherische olie lost slecht op in water, dus goed doorroeren. Met een wattenschijfje ’s ochtends en ’s avonds een klein beetje aanbrengen op de huid, niet het hele glas natuurlijk. Let op: sommige mensen kunnen een allergische reactie krijgen.
Thee van de bessen kan men nemenbij maagkramp en maagpijn. Het wekt de eetlust op. Thee helpt ook bij urine-bezwaren en voert urine sneller af. Neem een theelepel gekneusde bessen en giet er een kopje kokend water op. Laat tien minuten staan. Twee kopjes per dag en maximaal drie weken gebruiken.
Rauwe bessen kan men als reinigingskuur nemen gedurende ongeveer een maand. Dokter Kneipp zei het al: begin met vier bessen per dag, en neem elke dag een bes erbij tot je bij 15 bessen in totaal bent, dan bouw je weer af met elke dag een bes minder. Goed op de bessen kauwen en wat extra water drinken (is dit te heftig, halveer dan de inname) Het ruimt slijm op, zuivert het bloed en is urine-drijvend. En ach, mijn overgrootvader had altijd jeneverbessen in zijn broekzak en kauwde dagelijks op enkele bessen…..vanwege vocht in de onderbenen. Hij is er 94 mee geworden!
Bad van jeneverbestakken en bessen: voor de echte avonturiers met een jeneverbes in hun achtertuin en een bad in hun huis: (ik heb het dus NIET uitgeprobeerd) neem een grote pan met water waar ongeveer 2 kg jonge jeneverbestakken in passen en voeg een handvol gekneusde jeneverbessen toe. Breng dit aan de kook en voeg het dan toe aan het badwater. Het zou effectief zijn bij jicht, reumatische pijn, spierpijn en huiduitslag. Stimuleert de bloedsomloop!
Astrologie, symboliek en verhalen
Jeneverbes is een Saturnale boom, hij staat wel bekend als “kribbige oude heer”. Dat klopt aardig met Saturnus, zonder waarde-oordeel natuurlijk. Alles heeft zijn nut!
Jeneverbes helpt, zoals we al zagen, dan ook tegen klachten van Saturnale aard, zoals stijfheid, kou, verkramping, reumatische klachten, vastzitten, melancholie en geeft dan zijn verwarmende krachten aan ons mee.
Saturnus is de planeet die doorzettingsvermogen en uithoudingsvermogen geeft. Gezelligheid, daar heeft Saturnus niet zoveel mee, nee, geef hem maar waarden zoals geduld, bescherming, structuur en realisme. En dat zie je ook weer terug in het culinair gebruik: alles wat bewaard moet worden blijft langer goed als er jeneverbes aan toegevoegd is, zoals zuurkool, augurk en biet. Passend bij Saturnus, de geduldige.
In de kruidenmagie werd en wordt jeneverbes ingezet vanwege zijn beschermende werking. Het zou vooral beschermen tegen diefstal, kwade heksen en de duivel… Het branden van jeneverbestakken zuivert de ruimte van negativiteit. De ontsmettende en zuiverende werking werd in vroeger tijden op waarde geschat: na een vreselijke pest-epidemie werden gebouwen uitgerookt met jeneverbeshout (evenals salie en rozemarijn) Jeneverbes wordt ook magisch ingezet om liefde aan te trekken.
In Drenthe gaat een oud verhaal rond: als je ’s nachts over de heide dwaalt kun je je weleens onveilig voelen…men zegt dat de witte wieven in de jeneverbesstruik wonen! Als het mistig is en de maan staat aan de hemel in een donkere nacht, dan lijkt de grillig groeiende jeneverbes enigszins op een mensengestalte, voor diegene die daar gevoelig voor is!
Etherische olie
(E.o mag niet gebruikt worden door zwangere vrouwen en bij leverproblemen. Algemeen: matig gebruiken)
Etherische olie van jeneverbes is een reinigende en zuiverende olie. Werkt fysiek voor ontgifting maar ook voor geestelijke en spirituele zuivering. De olie wordt meestal gemaakt van de bessen maar er zijn ook firma’s die etherische olie verkopen die van de naalden gemaakt wordt of van het hout of een mengsel ervan. Het maakt niet veel uit welke olie je neemt.
Jeneverbes etherische olie werkt goed voor iedereen die geneigd is negatieve energie van een ander op te nemen. Ook als men last heeft van emoties die de overhand nemen dan zet jeneverbes je weer met beide benen op de grond en reguleert die emoties. Mensen die juist verstard zijn kunnen ook baat hebben bij jeneverbes.
Mengsel voor in de aroma-brander: 3 druppels jeneverbes, 2 bergamot, 1 wierook. Geeft nieuwe energie aan mensen die koud en afstandelijk zijn en het gevoel hebben dat niemand ze begrijpt. Het zuivert ook de ruimte van negatieve energie. Zeer geschikt om de lucht te zuiveren.
Massage-olie: voor koukleumen en bij cellulitis of bovenstaande problematiek:
Meng 10 druppels etherische olie in 50 ml plantaarde olie in een flesje. Tijdens een koude avond na het douchen gebruiken (voor ouderen en kinderen vanaf 7 jaar: gebruik 5 druppels in plaats van 10)
Tot slot mijn favoriete zoetigheid: jeneverbes-fudge! Low sugar
Jeneverbes-fudge
Ingrediënten:
*120 gram amandelpasta (eventueel 120 gram amandelen zelf malen)
*een grote rijpe banaan
*3 eetlepels kokosolie
*3 eetlepels ahornsiroop
*een flinke eetlepel cacaopoeder
*een snufje vanille-poeder
Extra
*cacao voor de garnering
*5 jeneverbessen, fijngemalen in een vijzel
*eventueel extra noten of zuidvruchten
- Als je amandelen gebruikt ipv de pasta, laat deze dan eerst draaien tot het pasta is Dan kun je de andere ingrediënten (behalve die onder extra) toevoegen en alles laten draaien.
Niet al te lang draaien dan wordt de olie ranzig. - Als het een mooie massa is geworden schep je het in een kom en kun je nog de noten of zuidvruchten er doorheen scheppen.
- Neem een rechthoekig bakje en bekleed het met bakpapier. Schep de massa er in en strijk glad.
- Het bakje mag dan een uur in de vriezer. Haal het met bakpapier en al eruit, plaats op een houten plank en snijd in kleine vierkantjes. Bestrooi met cacao door een fijn zeefje te gebruiken.
- Bewaar het in de vriezer, dat zal niet lang duren ……Geniet ervan.
Wanneer men verstard is en niet meer in beweging kan komen brengt jeneverbes ons warmte, doorzettingsvermogen, en zuivering!
© Brita Falk
Medische disclaimer;
In de kruiden-artikelen is informatie te vinden over kruiden en het (medicinaal) gebruik daarvan. De informatie is bedoeld als bron en niet als medisch handboek. Kruiden kunnen bij langdurig en ondeskundig gebruik schadelijk zijn. Kruiden kunnen de werking van andere geneesmiddelen beïnvloeden. Niet alle kruiden zijn voor iedereen geschikt. De auteur van deze artikelen kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor niet gewenste reacties op recepten, tips en instructies die gegeven worden in de artikelen.