Als majestueuze wachters staan de toortsen kaarsrecht in het zomeravond-landschap. Ze lichten op als fakkels in de duisternis, met hun gele lichtgevende bloemen. In hun volle lengte houden zij de wacht en geven de reizigers moed op hun wandelingen over de wegen. Duistere krachten komen er niet langs….de toorts geeft licht…..Zo fier als een koningskaars, want zo wordt de toorts ook wel genoemd. Toorts is een elfenplant. Alleen de aanblik al zorgt ervoor dat je vrolijk wordt en dat duistere gedachten verdwijnen.
En als de maan opkomt dan dansen de elfenkinderen rond de toortsen…..zo zijn de oude legendes.
In een ander oud verhaal wordt verteld dat de toortsen ook daadwerkelijk als fakkel gebruikt werden: Romeinse soldaten doopten de bloemstengels in vet of teer en ziedaar de flinke fakkel. Prachtige, vurige, strenge wachters. Dat zijn de trotse toortsen.
Naamgeving en soorten
De naam toorts en koningskaars heeft alles te maken met de indrukwekkende lengte van het kruid.Twee meter hoogte haalt hij makkelijk…
Verbascum komt uit het Latijn: het is een verbastering van barbascum, dat betekent bebaard. (Barba = baard) Dit heeft te maken met de wollige beharing van de plant. Thapsus verwijst naar het schiereiland Thapsos waar dit kruid veel groeit.
Andere Nederlandse namen zijn: ossenlongkruid (voor sterke longen van het vee!) wolbloem, fakkelkruid, maria-kaars, johannes-kaars, hemelkaars, lampenkruid, viltkruid, kaarskruid.
In het Engels en Frans noemt men het mullein, en in Duitsland zegt men Königskerze.
Je vindt de toortsen op een zonnige plek met losse zandgrond. Het kruid heeft fluwelig blad, wollige grijsgroene bladeren. Deze viltige wittige laag is kenmerkend voor meerdere kruiden die slijm-houdend zijn. Door dit laagje worden de planten beschermd tegen uitdroging. Het is een tweejarig kruid, in het eerste jaar vormt zich de rozet op de grond waarna zich in het tweede jaar de stengel ontwikkelt. Ze bloeien van onder naar boven.
Toorts valt onder de familie van het helmkruid, er zijn 300 soorten waarvan de belangrijkste zijn:
Koningskaars =verbascum thapsus (grijzig wollig blad) Keizerskaars = verbascum phlomoides (kleine trechtervormige bloemen van 1-3 cm) Stalkaars = verbascum densiflorum (grote bloemen van 3-5 cm) Zwarte toorts =verbascum nigrum, donkerrode stengels, paarse “hartjes”) Alle toortsen hebben dezelfde geneeskrachtige werking.
Toorts is een zeer belangrijk hoestkruid, de thee en siroop van de bloemen is goed voor astma en bronchitis met veel slijm. Ook brengt het licht bij treurnis: “wie een zwak en treurig hart heeft moet de toorts tezamen met vlees en vis koken “(Hildegard von Bingen)
Niet aanbevolen tijdens zwangerschap of borstvoeding. Soms reageert men overgevoelig op één van de stoffen.
Werking
-slijmoplossend
-dempt de hoestprikkel
-kalmerend
-anti-viraal
-jeuk-stillend
-ontstekingsremmend
-kalmeert de huid
-versterkt het hart
Toepassing
-hoest
-slijmvorming
-verkoudheid
-ontstekingen van de mond
-eczeem
-uitslag
-somberheid
-hartklachten (onregelmatige pols, kloppingen, te snel)
Wat kun je waarvoor gebruiken?
Bloemen
De bloemen worden het meest gebruikt omdat hier de meeste werkzame stoffen in zitten.
De stalkaars heeft de grootste bloemen, dus die worden het meeste geplukt. Bloem is ook eetbaar.
-tinctuur van de bloemen bij reuma of spierpijn.
-thee van de bloemen bij hoest.
-olie van de bloemen bij slijmvorming in de bijholtes
-aftreksel van de bloemen om blond haar op te frissen.
-spray van de bloemen om ruimte energetisch te reinigen.
-vroeger gebruikt als verfstof (je thee kleurt ook fel-geel!)
Blad
-thee van de bladeren bij zwaarmoedigheid
-een papje van blad helpt bij borstontsteking
-door de soep heen gebruikt als hart-versterker
-thee van het blad als neusspoeling gebruiken bij verstopte neus
Wortels
-aftreksel en afkooksel van wortels en blad bij astma en hoest
-tinctuur is vochtafdrijvend
Oogsten
Tussen juli en september kun je de bloemen verzamelen. Dat moet je eigenlijk elke dag doen, want de bloemen gaan na elkaar open. Pluk op droge dagen aan het eind van de ochtend als de dauw opgedroogd is. Zorg dat je zeker weet dat de bloemen niet vochtig zijn anders gaan ze snel schimmelen. Pluk de bloemen die helemaal open zijn. Op een katoenen doek te drogen leggen op een warme droge plaats in de schaduw. Als de bloemen ‘ritselen’ zijn ze droog. Daarna luchtdicht bewaren in een pot met schroefdop. Het drogen van koortsbloemen is lastig, ze worden snel bruin/zwart en dan kun je ze niet gebruiken. Het blad moet je oogsten vóórdat het kruid gaat bloeien.
Menstype
Toorts is een lichtbrenger. Het kruid past bij mensen, vaak vrouwen, die veel last hebben van voorhoofdsholte-ontsteking of bijholte-ontstekingen. Deze mensen nemen pas rust als de holtes zijn volgelopen met slijm. Dan voelen ze pas dat ze te ver zijn gegaan. Ze zijn statig en groot, hebben een zeer groot verantwoordelijkheidsgevoel en luisteren goed naar de ander. Daarbij luisteren ze te weinig naar zichzelf en hun eigen lichaam. Zo ontstaat er angst om voor zichzelf iets aan te pakken. Deze angst gaat vast zitten in het lijf, veroorzaakt duisternis en het lijkt alsof er geen licht is aan het einde van de tunnel. De toorts komt je dan helpen met zijn licht, verjaagt alle duisternis en geeft kracht. Deppen van de ontstoken holtes met olie van de toorts-bloemen kan helpen. Tevens gaan inzien in welke gedragspatronen je soms vast zit in de familie, of op je werk. Dit kan via een dagboek.
Verhalen
Op de zomerfeesten van de elfen komt de statige toorts-fakkel de boel gezellig verlichten. Duistere wezens, geesten en boze geesten zijn op een zomerfeest niet uitgenodigd! Die vinden dat helemaal niets en ze doen dan ook hun best om binnen te dringen op het feest. Een horzel had snode plannen, hij wilde de toorts doven zodat ook duistere figuren op het lichtfeest kunnen komen…..
Als iedereen woest aan het dansen en zingen merkt niemand dat de horzel in de buurt van de toortsen vliegt. Met zijn kaken bijt hij steeds het steeltje van de bloem door, zodat het licht zal doven. Maar de toorts trekt zich er niets van aan: valt er een bloem op de grond dan opent hij gewoon een nieuwe….. De horzel is uitgeput maar hij wil blijven doorgaan. Als de horzel aan zijn laatste bloem begint komt de zon op en alle elfjes juichen….Nu rennen alle duistere wezens weg, bang voor al het licht. De toorts en het licht hebben overwonnen……
Symboliek, astrologie en magie
De toorts heeft twee tegengestelde kwaliteiten: aan de ene kant is ze meevoelend en zacht, aan de andere kant geeft ze weerbaarheid door je eraan te herinneren dat je af en toe grenzen kunt trekken. Beide aspecten zorgen voor een goede balans. Deze twee kwaliteiten, strengheid en zachtheid, worden beheerst door de planeten Saturnus en Venus. Saturnus is de strenge wachter, Venus is de verzachtende energie. Staan deze twee planeten in een ongunstig aspect, dan krijgen we inderdaad de vrouwen (Venus) die snel kouvatten of te streng zijn (Saturnus) met de bijbehorende blokkade.
Toorts kan dan helpen middels thee, siroop of bloemenessence.
In de kruidenmagie is bescherming is een van de belangrijkste kwaliteiten (Saturnus) Men gebruikt het kruid ook om liefde (Venus) aan te trekken. Toorts hoort het stralend centrum van de kruid-wis te zijn. Dit is een oud gebruik: men plukt ieder jaar kruiden op 15 augustus om er een mooie kruid-wis van te maken die huis en haard beschermen gedurende het hele jaar.
Recepten
Toorts-honing om hoest te verzachten.
200 gram vloeibare honing
2 a 3 handen verse toorts-bloemen
Maal de bloemen fijn tot een gele pasta in de vijzel. Doe de pasta in een glazen pot en overgiet met de honing. Zeven is niet nodig. Na twee weken trekken (niet in de zon) kan het gebruikt worden.
Toorts-thee
De slijmstoffen in het kruid zorgen voor een beschermend laagje over de mond, keelholte zodat die sneller kunnen herstellen en minder gevoelig zijn voor prikkels van buitenaf. Nooit de thee laten koken. Gebruik twee theelepels gedroogde bloemen op een kopje heet water. Schenk het water op de bloemen en laat 10 minuten afgedekt staan. Zeef de thee door een stukje kaasdoek voordat je het drinkt in verband met de wollige fijne haartjes. Drink drie keer per dag een kopje. Nog beter is het als je de bloemen vier uur laat staan in koud water. Op deze manier komen de slijmstoffen nog beter vrij.
Kruidentabak
De noord inheemse volkeren rookten het blad van de toorts of stalkaars tegen astmatische klachten. Je kunt ook gewoon als genotsmiddel kruiden roken in plaats van tabak.
Basis: de helft van het tabak-mengsel bestaat uit
-toorts-blad, klein hoefblad, salie
Dan kun je nog aanvullen met een keuze uit zoethout, kamille, smalle weegbree, driekleurig viooltje, longkruid, klein hoefblad, tijm, madeliefje.
Vermijd te harde plantendelen en snijd alles zo fijn mogelijk. Laat alles twee dagen drogen op een theedoek of stuk keukenpapier op een droge plaats uit de zon. Als het droog is kun je het mengen en tussen de vingers wat fijn wrijven. Zelf geprobeerd, heerlijke tabak!
Toorts, leer ons om weer rechtop te staan, in volle kracht en waardigheid.
© 2022 Brita Falk